Бие даалт

Интернэт ямар хэмжээтэй вэ?
Интернэтийн хэмжээг тодорхойлж хэлэхэд хэцүү юм. Яагаад гэвэл энэ нь үргэлж өөрчлөгдөж тэлж байдаг. Өөрөөр хэлбэл өдөр бүр шинэ хүмүүс, шинэ систем нэмэгдэж байдаг. Жишээлбэл 1997 онд интернэтэд 30 сая компьютер холбогдсон бөгөөд түүнд 30 сая веб хуудас мэдээлэл байсны 82% нь Англи хэл дээр бичигдсэн байжээ. Гэтэл 1999 онд 1,000 сая веб хуудас ашиглах боломжтой байгаагийн 60% нь зөвхөн англи хэлээр бичигдсэн байна. Эндээс бид энэ хоёр жилд англиас бусад хэлтэй улс орнуудад интернэт хэрэглэх хүрээ илүү тэлсэн гэж дүгнэж болно. 2003 он гэхэд дээрх тоо 50% болно гэж таамаглаж байгаа юм.
Ажиллаж эхлэе
Интернэтэд холбогдох нь хялбархан боловч доорх алхмуудыг хийх шаардлагатай. Үүнд:
Нэгдүгээрт. Өөрийн ажиллаж амьдардаг нутаг дахь, таныг интернэтэд холбож түүний үйлчилгээгээр хангаж өгч чадах ямар нэгэн компанийг сонгож авах хэрэгтэй. Ийм компанийг Internet Service Provider (ISP – интернэтийн үйлчилгээ хангагч) гэж нэрлэдэг. Бид цаашид интернэтээр үйлчлэгч (ИҮ) гэж товчилж бичье. Интернэтээр үйлчлэгч компаниуд үнэ болоод үйлчилгээний чанараараа ялгаатай байж болно.
Иймд та өөрийн аль сайн гэж үзсэн ИҮ-ийг сонгон авах боломжтой. Жишээлбэл: Улаанбаатар хотод хэд хэдэн ИҮ компани байдаг. Ерөнхийдөө ИҮ нь Э-мэйл (электрон шуудан), вебд хандаж ашиглах, мэдээлэл татах болон илгээх, боломж, зарлал мэдээллийн бүлэгт нэгтгэх зэрэг үйлчилгээгээр хангадаг. Энэ бүх нэр томъёо болон үйлчилгээний талаар мэддэггүй бол та санаа зовох хэрэггүй. Харин, хэрэв таны сонгосон ИҮ энэ бүгдийг танд санал болгож чадахгүй байвал өөр компанийг хайх нь зүйтэй.

Ингээд ямар нэг ИҮ-ийг сонгож, үйлчилгээг тохиролцож гэрээ байгуулсан бол хоёрдугаарт компьютер дээрээ тохирох програмын системийг суулгах шаардлагатай болно. Ихэнхи тохиолдолд таны ИҮ танд тусалж, програмыг суулгаж тохируулга хийж өгдөг. Танд э-мэйл буюу цахилгаан шуудангийн програм болон вебтэй ажиллах ямар нэг програм зайлшгүй шаардагдана. Гэхдээ Монгол улсад бид гол төлөв IBM фирмийн персональ компьютер (PC), түүний програмын орчин Windows системийг хэрэглэдэг учраас энэ системийн Internet Mail (интернэтийн шуудан), Internet Еxplorer (интернэтийн хайгуулчин) зэрэг програм Windows системд суулгагдсан байдаг тул тэнд зохих тохируулга хийхэд хангалттай байдаг юм. Програмтай болсноор интернэтэд хандаж түүнийг ашиглахад бэлэн болдог юм.

Яаж интернэтэд холбогдож ажилладаг вэ?
Энэ нь маш энгийн. Гэртээ эсвэл ажлынхаа өрөөнд утас тавиулахад та цахилгаан холбоо компанитай гэрээ хийж, тэд танд утасны нэг шинэ дугаар өгч, таны утасны аппаратыг тэр дугаартай холбож өгдөгтэй адил, ИҮ компани таны компьютерт нэг дугаар хаяг өгсөн байдаг. Энэ дугаараар таны компьютер ИҮ компаний сервертэй холбогдож харьцдаг. Иймд интернэтийн ямар нэг програмыг ажиллуулах үед таны компьютер өөрийн дугаарыг эргэдэж, ИҮ-тэй холбогдсоноор та интернэтэд холбогдох юм. Гэхдээ интернэтийн ”Үндсэн шугам”-д хүрэхийн өмнө өөр өөр сервертэй олон холболтыг дамжих шаардлага гарч болно. Энэ замын талаар жирийн үйлчлүүлэгч бид бодох хэрэггүй юм.

Интернэтэд холбогдсон компьютерүүдийг эзэн (Hosts), Үйлчлүүлэгч (Clients) хэмээн хоёр бүлэгт хувааж ангилдаг. Интернэттэй байнгын холбоотой байж онлайн горимд (бусад компьютертэй ярихад үргэлж бэлэн) байдаг компьютер Эзэн болно. Бусад компьютерийг интернэтэд холбох, өөрийнхөө хатуу дискэн дээрх файлыг хүссэн хүнд дамжуулж өгөх замаар файлаар үйлчлэх хоёр үүрэгтэй эзэн компьютерийг сервер (Server -үйлчлэгч) компьютер гэж нэрлэдэг. Харин эзэн биш бүх компьютерийг Үйлчлүүлэгч ангид хамааруулна. Интернэтийн үйлчлүүлэгч компьютертэй хүн бүр
• • Электрон шуудан болох Э-мэйл илгээх
• • Файл татаж авах болон илгээх
• • Дэлхий дахины вебэд хандаж ашиглах боломжтой болдог.

Э-мэйл нь ямар нэг шуудан програм ашиглан хэн нэгэнд зурвас, захиа бичих болоод түүнийг түгээх хэрэгсэл болгож интернэтийг ашиглах боломж юм. Э-мэйл нь үнэгүй сул үйлчилгээ биш ээ, түүний үнэ нь ИҮ-ид төлж байгаа үйлчилгээний төлбөрт орсон байдаг. Таны илгээсэн захиа таны компьютерээс гарч эхлээд ИҮ-ид очно. Тэндээс эцсийн очих хаягт газар хүртлээ олон өөр эзэн компьютерийг дамжиж болно. Нэг эзэн компьютерээс нөгөөд дамжихад шаардагдах хугацаа нь энэ үед сүлжээ хир зэрэг ачаалалтай байгаагаас хамаарч янз бүр байна.

Файл тахах ба илгээх. Татах (Download) ба илгээх (Upload) гэдэг нь нэг зоосны хоёр тал шиг салшгүй ойлголт юм. Эзэн компьютерээс таны үйлчлүүлэгч компьютерт файл дамжуулж байгаа бол бид файл татаж байна гэж ярина. Харин эсрэг чиглэлд файл дамжуулахыг илгээх гэж ярина.

Дэлхий дахины вебэд хандах. Веб нь текст мэдээллийг орчин үеийн компьютерийн график (зураг) –ийн боломжтой хослуулсан хамгийн сүүлийн үеийн технологи юм. Төсөөлж болох бараг бүх сэдэвт хамаарсан мэдээлэл Веб дотор орсон байдаг. Иймд интернэтийн тусламжтай энэ мэдээллийг ашиглаж болно. ИҮ-ид залгагдсан тэр үеэс та ажиллахад өөрөөр хэлбэл интернэтийг ашиглахад бэлэн болдог. Юунаас эхлэх вэ? Гэсэн асуулт гарч ирнэ.
Вебтэй ажилладаг програмуудыг Web Browser- веб үзүүлэгч гэж нэрлэнэ. Ийм програм нь далайн давалгаан дээр гулгаж, нэг давалгаанаас нөгөө давалгаанд шилжин очиж байгаа адил вебийн нэг байрнаас нөгөө байранд шилжиж хэрэгтэй байрлал- мэдээлэлд таныг хүргэх зориулалттай байдаг. Ийм учраас бид цаашид (давалгаан дээр гулгах адил) веб дээр гулгах гэсэн үг хэрэглэе.

Вебтэй ажилладаг ямар ч програмыг ажиллуулж эхлэхэд нэг тодорхой веб хуудсыг автоматаар шууд үзүүлдэг. Өөрөөр хэлбэл интернэт дэхь тодорхой нэг байранд таныг аваачдаг гэсэн үг юм. Энэ байрыг танд эсвэл таны ИҮ-ид зориулан тохируулж сонгож авдаг. Жишээлбэл: Та ямар нэгэн их сургуульд ажилладаг бол веб програм эхлүүлэхэд тус сургуулийн веб хуудас гардаг байхаар тохируулж болно. Веб дээр гулгах үед олон сая вебээс очих веб ээ сонгож болно. Тэгэхдээ та хэрэгтэй сайтынхаа URL хаягийг мэдэж байх ёстой. Энэ тохиолдолд тэр байранд очих ялгаатай хоёр арга байдаг.
Цаашид энэ бүлэгт Микрософт (Microsoft) фирмийн интернэтийн програм дээр тулгуурлаж тайлбарлая. Бусад програмд гол төлөв ижил байх болно.

Нэгдүгээрт: Үндсэн цэсийн File | Opеn командыг сонгож түүний Open (нээх) цонхонд хаягийг бичиж өгнө.
Хоёрдугаарт: Цэсийн шугамын дор байгаа Address (хаяг) нэртэй цонхонд очих шаардлагатай сайтын хаягийг бичиж оруулна. Ингэхэд програм таныг тэр байрлалд хүргэнэ.

•
• Вэб хэрхэн ажилладаг вэ?
• Мэдээж Интернэтэд вэбийг vздэг ба vзvvлдэг гэсэн хоёр тал байна. Yздэг нь гэвэл олон сая интернэт хэрэглэгчид. Тэдэнд вэб vзэхэд зориулагдсан тусгай программ буюу Вэб Браузер (web browser) хэрэгтэй. Хамгийн алдартай вэб браузерууд гэвэл Internet Explorer, Netscape Navigator гэх мэт программнууд байна. Yзvvлдэг нь гэвэл энэ талаар арай жоохон илvv юм мэддэг нєхєдvvд, тэдэнд вэб Вэб Сервэр гэдэг программ хэрэг болно. Хамгийн алдартай вэб сервер программ гэвэл Apache байна.
• Вэб серверээс вэб хуудас vзэхийн тулд хэрэглэгч тухайн вэб хуудасны хаягийг буюу URL (Uniform Resource Locator)-г браузертаа бичиж оруулж єгч болно, эсвэл єєр хуудасан дээр байгаа тухайн хуудасны холбоос (link) дээр дарах ёстой. URL гэхээр гайхаад байх явдалгvй ер нь интернэтэд байгаа бvх л юмны хаягийг гадаад хэлээр бол URL гэж нэрлэнэ.
• Та дараах зураган дээрээс Вэб браузер ба Вэб серверийн тухай ойлголтоо бататгаж болно.
•
• За арай илvv нарийн ширийн зvйл гэвэл, хэрэглэгч ямар нэгэн вэб хуудас vзэх хvсэлт тавихад, вэб браузер нь тэр хуудас нь байгаа вэб сервер лvv request for a page буюу тэр вэб хуудасыг єгєєчээ гэсэн дохиог HTTP (Hypertext Pransfer Protocol) гэдэг хэлээр явуулна. Тэр дохио нь дараах гурван хэсэгээс бvтнэ:
• - Request line. GET гэдэг коммандаар эхэлнэ, ямар вэб хуудас хэрэгтэй байгаагийнхаа хаягийг, мєн хэрэглэгчийн браузер нь HTTP-н ямар хувилбарыг ойлгох чадвартайг заасан хэсэг.
- Request header. Энэ хэсэг дэх мэдээлэл нь optional буюу сайн дурын шинж чанартай, жишээ нь ямар вэб браузер хэрэглэж байгаа, он сар єдєр, хэрэв уг авахыг хvссэн хуудас нь нууц vг password-р хамгаалагдсан бол зохих нууц vг нь гэх мэт мэдээлэлийг энэ хэсэгт явуулна.
- Request body. Хэрэглэгч ямар нэгэн форм бєглєсєн буюу тvvнтэй тєстэй vйлдэл хийсэн бол тэр мэдээлэлvvд нь энэ хэсэгт орж сервер лvv явна, энэ хэсэг нь мєн л optional.
• Дараах зураган дээр HTTP 1.1 хувилбар ашиглан вэб хуудас хvсэж байгаа дохиог харуулав.
•
• За вэб сервер энэ хvсэлтийг нь хvлээж аваад, хариултыг нь бас л HTTP гэдэг хэлээр нь явуулна. Тэр хариулт нь дараах гурван хэсэгээс бvтнэ, сvvлчийх нь л зайлшгvй шаардлагатай, эхний хоёр нь optional.
• - Response status. Серверийн хэрэглэсэн HTTP хэлний хувилбарын дугаар, уг хvссэн хуудас нь олдсон эсэх талаарх код (ж: 200 гэж байвал олдсон, 404 гэж байвал хvссэн хуудас нь явууласан хаяган дээр байгаагvй г.м.), энэ кодныхоо текст хувилбар гэх мэт мэдээлэлийг энэ хэсэгт ирvvлнэ.
- Response header. Энэ хэсэгт бас л сайн дурын шинж чанартай баахан мэдээлэл явуулна, жишээ нь
- Response body. Хvссэн вэб хуудас нь энэ хэсэгт ирнэ.
• Дараах зураган дээр ємнєх зурагт vзээлсэн вэб авах хvсэлтэнд ирvvлж байгаа хариултыг vзvvлэв.
•
• Response body íü ÿìàð ÷ ôîðìàòààð áàéæ áîëíî, ýíý óäààä HTML õóóäàñ èðvvëæ áàéíà, åð íü èõýõíäýý HTML áàéäàã. Ãýâ÷ çàðèì òîõèîëäîëä Microsoft Word Document, Adobe PDF ãýõ ìýò ººð òºðëèéí ôîðìàòòàé áàéæ áîëíî. HTML ãýäýã íü hyper text mark-up language гэсэн vг бєгєєд, анх вэб-г зохиохдоо, CERN энэ хэлийг бас хамтад нь зохиожээ. Уул нь олон улсын стандартын IETF байгууллагаас HTML-н стандардыг гаргасан боловч, Microsoft, Netscape хоёр браузерынхаа шинэ хувилбарыг гаргах болгондоо шинээр янз бvрийн зvйлсийг HTML-д нэмээд байдаг тул HTML хэл нь байнга єєрчлєгдєж байгаа болно.

Монголын Интернэт Маркетинг Хөгжлийн Холбоо ТББ байгуулагдлаа


Монголын интернэт маркетингийн хөгжлийг дэлхийн түвшинд хүргэх эрхэм зорилготой Монголын Интернэт Маркетинг Хөгжлийн Холбоо ТББ байгуулагдлаа.

Бидний зорилго:
1. Монголын интернэтийн сурталчилгааны нэгдсэн агентлагийг бий болгож хөгжүүлэх
2. Монголын бизнесийн орчинд интернэтийн хэрэглээ, ашиглалт, хөгжүүлэлтийг сайжруула
3. Вэб сайт эрхлэгчдийн нэгдсэн хамтын ажиллагаа, эрх ашгийг хамгаалах, төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэх
4. Интернэт санал асуулгыг хөгжүүлэх, соёлыг төлөвшүүлэх
5. Вэб сайт хөгжүүлэгчдийг дэмжих, хамтран ажиллах, холболтын үйл ажиллагаа явуулах
6. Бусад интернэт маркетингийн үйлчилгээг үзүүлэх


“МИМХХ” ТББ-ийн удирдлагын баг

“МИМХХ” ТББ-ийн тэргүүн

Б.Билэгтсайхан, Бизнес мэдээллийн сан www.bizdata.mn вэб сайтыг үүсгэн байгуулагч, Мэргэжлийн маркетингийн судалгааны “Эм Ай Си Жи” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал

Гишүүдээр томоохон сайтуудын эрхлэгчид байдаг.


“МИМХХ” ТББ-ийн үзүүлж буй үйлчилгээ

1. Гишүүн өндөр хандалттай топ 40 сайтаар нэгдсэн сурталчилгаа байршуулах үйлчилгээ
2. Танай байгууллага ТББ-ийн www.eMarketing.mn сайтаар санал асуулгыг богино хугацаанд, хямд зардлаар авах боломжийг олгоно.
3. Масс мэйл явуулах үйлчилгээ
4. Вэб сайт хийх, хөгжүүлэх үйлчилгээ
Software, Internet, Information Technology news, Google adsense tips




Монголын Интернэт: Америктай холбогдов
1995 оны маш хүйтэн өвөл болж байлаа. Бид ч ажилдаа улайрч, өвлийн хүйтэн өдрүүдийг анзаарах завгүй, дор бүрнээ сервэр, программ хангамж, кабель, тоног төхөөрөмжтэйгээ ноцолдож, олонх маань ажил дээрээ хонож байв.
Хэдийгээр бид өөрийн PC-mail гэгдэх и-мэйлийн үйлчилгээгээ эхлүүлээд бараг гурван жилийн нүүр үзчихсэн байсан боловч Америктай шууд холбогдсон, 24 цагийн тасралтгүй ажиллагаатай сансрын холбооны сүлжээ байгуулан Интернэтийн онлайн үйлчилгээ эхлүүлнэ гэдэг бараг л зөгнөлт зохиол биелж байгаа мэт тэр үед надад санагдаж байсан юм.
Юм болгон маш үнэтэй байлаа. Америк руу утсаар 1 минут ярихад 5 америк доллар гардаг байв. Тэгээд ч бүх дуудлага зөвхөн Москвагаар, зарим үед орос оператороор дамжин, гар ажиллагаагаар, бүр урьдчилан захиалж, хүлээж байж хийгддэг байв. Бид Америкаас худалдаж авсан сансрын холбооны антенаа суурилуулж, тохируулга хийхийн тулд олон шөнийн турш байшингийнхаа дээвэр дээр хэдэн цагаар ээлжлэн зогсоцгоож, америкийн талын инженерүүдтэй утсаар ярих бүртээ эсвэл цонхоороо хашгиралдаж, эсвэл шатаар дээш доошоо гүйлддэг байв. Гар утас гэдэг зүйл нь Монголд ирээгүй байлаа.
Америкийн цагийн ялгаанаас болж бид шөнийн цагаар л гол ажлаа амжуулдаг байв. Зарим шөнө утсаар ярихад 1000 доллар гарч ёстой “шатна” гэдэг нь болж сандаргаж байлаа. Тэр үеийн Монголд 1000 доллар бол маш том хөрөнгө байсан юм.
Монголд мөнгө ховор байсан цаг. Алдарт “Алт дилерийн” гэгдэх хэргээс болж Монгол улс валютийн бараг бүх нөөцөө алдчихаад сэхэж амжаагүй, зөвхөн донор орнуудын тусламжаар эрчим хүчээ тасалж гал алдчихалгүй, данс нь бүрэн улайчихалгүй явж байв.
Бид төрөл бүрийн арга замаар хөөцөлдөж байж ХОТШ банкнаас 50 мянган долларыг 6 сарын хугацаатай, сарын 4.8 хувийн хүүтэйгээр зээлдэн авч сансрын холбооны тоног төхөөрөмжүүдээ авсан юм. Бидний хэн маань ч урьд нь ийм их мөнгө зарцуулж үзээгүй, сарын 4.8 хувийн хүү гэж ямар их өндөр эрсдэл болохыг ч мэддэггүй байв.
Миний сэтгэлийг хамгийн ихээр зовоож байсан зүйл бол тоног төхөөрөмжийн гэмтэл, эвдрэл байлаа. Мөнгө хүрэхгүй учир зөвхөн хэрэгтэй төхөөрөмж бүрээ ганц нэг ширхэгээр, сэлбэг хэрэгсэл гэхээр зүйлийг бараг аваагүй байв. Хэрэв ямар нэгэн төхөөрөмж гацаад сэлбэг хэрэгтэй болбол Америк руу захиж, тэр нь сар хагасын дараа л арай гэж ирж амждаг байв. За яахав, сар хагасыг хүлээе гэж бодоход тэр бүх хугацаанд сансрын холбооны шугам сул зогсож бид бүрэн дампуурах аюултай байлаа.
Олон сар хөөцөлдөж, олон өдөр шөнө техникийн бичиг баримт уншиж, туршилт хийж ажилласны эцэст Монгол-Америкийн сансрын шууд холбооны шугам маань ажиллаж эхэллээ. Америкийн ПанамСат-4 хиймэл дагуулаар дамжин Монгол улс АНУ-ын Калифорни мужтай шууд холбогдов. Зөвхөн Москвагаар дамжин гадаад орнуудтай холбогддог байсан он цаг солигдлоо. Үүнийг бид өөрсдөө, Монголын хувийн нэгэн жижиг компани санаачлан хийж том амьдралаа эхэлсэн юм.
Сансрын холбооны шугам бол одоохондоо бас Интернэт биш байлаа. Интернэтийн сүлжээнд холбогдож бүх үйлчилгээгээ эхлүүлэх дараагийн чухал алхам биднийг хүлээж байв. Олон чухал, хэцүү сорилтууд, заримдаа инээдтэй, бас эрсдэлтэй үйл явдлууд үүний дараа үргэлжилсэн юм.
Хамгийн анхны интернэт хэрэглэгч хэн бэ?
1969 оны 10-29 нд Charly Kline UCLA –аас анхныхаа илгээлтийг хийж Stanford –ын судалгаа шинжилгээний институтэд холбогдохыг хүсчээ. Холболт амжилттай болж тэрээр анхны хэрэглэгч болсон.
Тэр үеийн интернэт хэрэглэгч нь компьютерийн мэргэжилтнүүд, инженерүүд, эрдэмтэд болон номын санчид байлаа. Тэд хувийн болон албаны ганцаарчилсан компьютергүй байсан учраас нэгдмэл сүлжээ бүхий тогтолцоонд суралцаж байсан. Интернэтийн тухай ярихад Э-шууданг дурьдахгүй өнгөрч болохгүй биз ээ. Анх 1972 онд BBN-ы Ray Tomlinson @ тэмдэгтийг өөрийн гэсэн нэр хаягыг тэмдэглэн ARPANET –д гаргаж ирсэн. Санал гомдлын “хүсэлт” тухай бичиглэл нь яван явсаар Э-шуудан болж хэн хүний хэрэглээ болжээ. 1981 онд BITNET (Because it’s network) нь боловсролын талд тулгуурлан бүх нийтийг интернэтээр хангаж ирсэн. 1986 онд АНУ-ын Үндэсний шинжлэх ухааны сан NSFNET байгуулж түүнд зориулан өндөр хурдтай интернэт шугам татжээ.
Энэ бүх интернэт шугам сүлжээг эхлээд бизнесийн зорилготой биш хэрэглэгч гэсэн үүднээс хандан хийдэг байжээ. Эдгээр сүлжээ өргөжихийн хэрээр хэрэглэгчдийн тоо ч ихэсч эхэлсэн энэ нөхцөл байдал нь нэтийн хурд нөхцөл байдалд хүндрэл үзүүлж эхэлснээр 1989 онд номын сангуудыг хэрэглэхэд хялбар болгон шахаж кодчлох, командуудыг зохиож эхэлсэн.
1990 оны эхээр ихэнх улс орнууд хоорондоо холбогдон асар том цар хүрээ бий болсоор, анхандаа боловсрол, шинжлэх ухааны зорилгоор ашиглагдаж байсан.
Сүлжээ маань улс улстай холбогдож үүнийг дагаад жижиг бизнесүүд өсөн хөгжин сүүлдээ худалдааны чанартай болсон.
Хамгийн анх Delphi үндэсний худалдааны цахим үйлчилгээг интернэтээр цацаж эхэлсэн. Ингээд 1995 оны 5 сар гэхэд худалдааг хориглосон хүчин зүйлс байхгүй болсон ингээд эцэст нь хэлэхэд интернэт сүлжээнд төв гэж байхгүй нэг нь нөгөөгөө бий болгосон олон олон сүлжээний цогц болж хувирсан. Иймээс хэрэглээ болсон энэ зүйл устаж үгүй болохгүй харин ч бүүр хурдан дэлгэрэн хөгжих нь гарцаагүй юм.